مفهوم خط و فضا در نقاشی كودک چيست؟
همانگونه كه در مقالات قبلي گفته شد، نقاشی كودك، نوعی بازی است. اكثر كودكان علاقه زيادي به ترسيم اشياء دارند و اگر اين ذوق و تمايل آنها حمايت شده و در مسير درستي قرار بگيرد ابزار مناسبي براي برقراري ارتباط آنها با محيط پيرامونشان خواهد بود.
كودكان با استفاده از هر ابزاري در هر شرايط و بر روي هر سطحي، نگاه و احساسات خود از محيط پيرامونشان را ترسیم می كنند.
برخي از اين نقاشی‌ها يك بيان سطحي احساسي بوده و صرفاً يك خط يا شكل تزئینی مي باشند که درك و توضيح آنها نسبتاً ساده است. اما بیشتر نقاشی‌هایی که کودکان می‌کشند تصاویر و خطوطي هستند كه از نظر پژوهشگران، اگر در شرايط مكاني و با ابزاري يكسان، كشيده شده باشند، قابل تفسير و داراي مفاهيم روانشناسانه مي باشند.
يكي از مواردي كه اغلب پژوهشگران در تفسير نقاشي كودكان مد نظر قرار مي دهند، نقطه اي است كه كودك براي شروع نقاشيش بر صفحه ي کاغذ، انتخاب مي كند و چگونگي گسترده كردن نقاشي در سطوح صفحه ي كاغذ هم از مواردي است كه مورد اهميت مي باشد.
از ديگر مواردي كه در تفسير نقاشي كودك حايز اهميت است ضخامت و نازكي خطوط، ميزان فشاري كه كودك هنگام كشيدن نقاشي به مدادش وارد مي كند، تعداد پاك كردن ها و چگونگي توجه به جزئيات مي باشد كه به شرح آنها خواهيم پرداخت.
برخي از مفاهيم خط در نقاشي كودك :
خطوط به تنهايي و جدا از اينكه تبديل به تصويري خاص شوند دارای مفهوم مي باشند پژوهشگران خطوط نازک و هماهنگ در نقاشی کودک را نشان سازگاری او مي دانند و بر اين باورند كه خطوط کوچک و فشرده نشانه ی ناراحتی درونی کودک مي باشد.
اغلب كودكان پرخاشگر، خطوط مارپیچ و در هم را با فشار شديد قلم بر روي كاغذ مي كشند و كودكاني كه احساسي و آرام هستند؛ خطوطشان نازک و ملایم است .
كودكان خجالتي و كم جوش و خروش، غالبا خطوط را کوتاه و کمرنگ ترسيم مي كنند و اگر خطوط آنها تکه تکه بوده و منسجم نباشد، نشان دهنده ي تمایل آنها به گوشه گيري است.
با توجه به نوع خطوطي كه كودك در نقاشيش استفاده مي كند، مي توان حالت های روانی او مانند غم، شادی، نبود اعتماد به نفس، احساسي و مهر طلب بودن ، عصبي و يا گوشه گيري و ديگر روحيات او را كشف و پيش از آنكه كودك آسيب ببيند، در صدد پيشگيري و درمان آنها بر آمده و روحيات مثبتش را تقويت نماييم.
استفاده از فضاي كاغذ چه مفاهيمي دارد؟
پژوهشگران ، معتقد هستند کودکانی که نقاشی خود را با تناسب درست كشيده و از وسط كاغذ شروع به ترسيم مي كنند؛ اغلب کودکانی آرام و سازگار بوده و نسبت به همسالانشان ادراك بيشتري نسبت به محيط پيرامون خود دارند.
گفته شده برخي از كودكان كه تمايل به كشيدن نقاشي خارج از كادر كاغذ دارند دو دليل دارد، يا از كمبود محبت رنج مي برند و يا دچار كند ذهني هستند.
اخطاري كه اين نوع نقاشي به والدين مي دهد اين است كه كودك به شدت درجستجوی جلب توجه و محبت ديگران مي باشد و اگر اين خلاء توسط افراد غريبه و نا مطمئن پر شود، كودك را در معرض خطرات جدي قرار خواهد داد.
البته بايد توجه داشته باشيم كه همه ي اين تفاسير و معاني كه درباره ي نقاشي كودكان گفته مي شود فقط در شرايط خاص كه پيشتر گفته شد، قابل استناد مي باشد و با يك يا دو نقاشي، هرگز نبايد اين مفاهيم را از نقاشي كودك برداشت كرد.
درباره ي مفاهيم فضا بيشتر بدانيم
در رابطه با ديگر مفاهيم استفاده از فضا در نقاشي کودکان، گفته شده، كودك خجالتی و کمرو ، نقاشي خود را در گوشه ي کاغذ و یا قسمت محدودي از سطح کاغذ كشيده و يا اغلب، کاغذ هاي کوچک را براي نقاشی انتخاب می‌کند.
زیرا اعتماد به نفس كافي براي كشيدن نقاشي بر روي سطوح بزرگ را ندارد. در مورد اين كودكان، استفاده از كاغذ هاي بزرگ و نقاشي ديواري، راهكار بسيار مناسبي براي پيشگيري و درمان اين روحيه و حس كودك مي باشد.
دسته اي ديگر از كودكان، نقاشي خود را از بالای صفحه شروع مي كنند.
پژوهشگران معتقد هستند اين كودكان اغلب بلند پرواز و به دنبال كسب ارزش هاي والا مي باشند و اگر اين روحيه كودك درست هدايت شده و در مسير صحيح خود قرار بگيرد، اين گروه كودكان، انسان هاي بزرگي در آينده خواهند بود.
گفته شده اغلب کودکان راست دست، كه به سمت چپ كاغذ تمايل دارند، غمگين و گوشه گير هستند و به خود و اطرافيانشان اعتماد ندارند.
این كودكان يا مورد آزار قرار گرفته اند و يا در محيطي پر از تنش زندگي مي كنند.
همچنين در تحقيقات، به اين نتيجه رسيده اند كه اگر كودكي نقاشيش را در پايين صفحه و كوچك بكشد نشانه ي نبود احساس امنیت و استقلال و گاهی دلیل افسردگي اوست .
مراقب باشيم كه اين روحيات، آسيب هاي جدي و فراواني به كودك مي زنند.
حتما در صورت مشاهده ي چنين حالاتي در نقاشي كودك، به مدت طولاني، ضمن مشورت با يك روانكاو، سعي كنيد تنش هاي خانه را از بين برده و با بازي هاي شاد و قصه هاي طنز، كودك را تشويق به گفتگو و مشاركت در بازي هاي گروهي نماييد .
اين روحيه، اگر در دوران كودكي درمان نشود، منجر به بيماري افسردگي شده و عواقب نا خوشايندي در دوران نوجواني و جواني براي او به همراه خواهد داشت.
جهت نقاشي كودك خردسال در صفحه، مثلاً كشيدن تصویر انسان به صورت وارونه، خيلي حايز اهميت نيست؛ اما گفته شده، كشيدن اينگونه تصاوير و نقاشي ها يي كه از پا شروع شده و به سر ختم مي شود در بين كودكان بالاي 5 سال، قابل تامل بوده و اغلب پژوهشگران اين نوع تصوير گري را نشانه ي نبود هماهنگي بين كودك و محيط پيرامونش مي دانند.
در بخشي ديگر از تحقيقات گفته شده، كودكاني كه علاقه زيادي به آينده و آينده نگري دارند،اغلب نقاشي خود را در سمت راست كاغذ مي كشند.
آيا اندازه نقاشي كودك اهميت دارد؟
از نظر پژوهشگران، اغلب كودكاني كه تصویر آدمكشان بيش از حد كوچك مي باشد از نبود امنیت و كمبود محبت رنج برده و در معرض بيماري افسردگی مي باشند؛ حتي اگر نقاشي خود را پايين صفحه نكشيده باشند.
بر عكس، كودكاني كه از امنیت خاطر و اعتماد به نفس خوبي برخوردارند، نقاشی‌های بزرگ كشيده و اغلب تمايل دارند بر روي ديوار يا سطوح بزرگ نقاشي بكشند كه بايد از اين روحيه ي كودك حمايت كرده و با زدن روزنامه و يا كاغذ هاي متري به ديوار و تعيين يك حريم مشخص براي نقاشيش، به او اين فرصت را بدهيم تا اين حس در او به طور كامل پرورش يافته و تقويت شود .
نقاشي الاكلنگي
آخرين نکته که در تفسیرفضا در نقاشي كودك حايز اهميت مي باشد، نقاشی‌هایي است كه به آن اثر الاکلنگی می گويند.
در اين نوع نقاشي، کودک هر آنچه از لحاظ عاطفی و احساسی برايش داراي اهمیت بیشتری باشد بزرگتر از چیزها ي دیگر می‌کشد مثلا شخصي كه در نظر او از همه قوي تر، زيباتر و يا با اهميت تر مي باشد، بدون توجه به اينكه در اندازه ي واقعي نسبت به بقيه چگونه است، آن را بزرگتر مي كشد .
مراقب باشيم اگر كودك ما، درشرايط يكسان، نقاشي هايي با خطوط و فضا هايي كه تعابير مثبتي ندارند ترسيم مي كند، حتما با يك كارشناس مشورت نموده و در صورت لزوم به روانپزشك مراجعه نماييم .
#مراقب_كودكي_كودكمان_باشيم
