آموزش مهارت تفکر برای حل مشکلات کودکان “بخش دوم”

آموزش مهارت تفکر به کودکان، چگونه می تواند در حل مشکلات، به آنها کمک کند؟

در بخش اول مقاله ی آموزش مهارت تفکر به کودکان، دکتر بن فورمن ( نویسنده مقاله )  روش های جدیدی برای حل مشکلات کودکان، ارایه نمودند که تاکید این روش، مهارت آموزی به کودکان با رویکرد راه حل محور، می باشد.

مقاله اول، درباره ی این روش ها توضیح داده شد:

• چگونه مشکل را پیدا کنیم؟
• شکایت از رفتار های بد کودک را به توصیف رفتار های مورد نظر تبدیل کنید
• کم کردن استثنا ها

در بخش دوم، روش های زیر را خواهیم آموخت:

• کشف راه حل به جای مشکل
• درباره رفتار کودک صحبت کنید
• مهارت های کودکان را از برچسب های تشخیصی ، کشف کنید

گفتن راه حل به جای مشکل

به جای اینکه معلمین یا والدین، مشکل کودک را توضیح بدهند و یا به دنبال دلایل بروز مشکلات باشند، بهتر است  به کلمات مثبتی که مخالف آن مشکل است، فکر کنند.

به عنوان مثال : به جای استفاده از کلمه بدبختی از مخالف آن یعنی خوشبختی، به جای نامرتب از منظم  و به جای خسیس از دست و دلباز  و یا مهربان  و کلماتی از این دست، استفاده کنند .

وقتی کلمات مثبت را پیدا کردیم، می توانیم مهارتی که کودک نیاز دارد تا یاد بگیرد را کشف کنیم و تمرکز را از مشکل به مهارت تغییر دهیم.

به این نمونه گفتگو توجه کنید:

مادر: عزت نفس دخترم خیلی کمه

مربی: به جای اینکه بگین عزت نفس دخترم کمه، چی بگین بهتره؟

مادر: من نمی دونم،  شاید “اعتماد به نفس”، یا  “توانایی که بتونه به خودش افتخار کنه ”

مربی: پس میشه گفت که شما می خواین دخترتون اعتماد به نفس بیشتری داشته باشه.

مادر: بله

مربی: یک نشانه که مشخص بشه اعتماد به نفس دختر شما در حال بهتر شدنه چی هست؟

مادر: نقاشی هاش رو مچاله نکنه.

مربی: وقتی اون دیگه این کار رو انجام نده، یعنی  داره چه کار می کنه؟

مادر: یعنی او به نقاشی هایش افتخار می کنه .

مربی: و زمانی که به نقاشی خودش افتخار کنه به شما چی می گه؟

مادر: او نقاشی را به من می ده و اجازه می ده اون رو به دیوار بزنم.

مربی: پس برای اینکه دخترتون بتونه مهارت افتخار کردن به خودش رو یاد بگیره می تونین ازش اجازه بگیرین تا نقاشیش رو،  روی دیوار بزنین، درسته ؟

مادر:  فعلا به من اجازه  می ده تا از نقاشیش عکس بگیرم و این یک قدم مثبته.

مقاله ۱۲ نکته برای افزایش اعتماد به نفس کودکان را بخوانید

و به این مکالمه هم توجه کنید:

پدر: پسر من خجالتیه.

مربی: به جای خجالتی چی می تونین بگین که مثبت باشه ؟

پدر: خجالتی نیست

مربی: شما کسی که خجالتی نیست رو چی صدا می زنین؟

پدر: نمی دانم، شاید “شجاع”

مربی: به نظرم خوبه . پس اولین نشانه برای شما،  اینه که پسرتون شجاع بشه ؟

پدر: وقتی مهمان داریم اون توی اتاقش می مونه

مربی: اگر پسرتون شجاع بشه، وقتی مهمان بیاد به جای اینکه توی اتاقش پنهان بشه چیکار می کنه؟

پدر: از اتاقش می یاد بیرون و با مهمان ها سلام و احوالپرسی می کنه.

مربی: چطوری می خوایین اون این کار رو انجام بده ؟ چی بهش می گین که این مهارت رو یاد بگیره ؟ و….

برای کمک به والدین یا معلم،  کشف کردن مهارت هایی که آنها می خواهند کودک یاد بگیرد کافی است، لازم نیست جزئیات مشکل کودک را بدانید.

می توانید با تمرکز بر نتیجه ای که از تغییر رفتار کودک مد نظر هست و یا با استفاده از کلمه مخالف آن مشکل، مهارت مورد نیاز کودک را کشف کنید.

آموزشی “تنبیه کودک آری یا نه ؟  ” را ببینید

 

 

درباره رفتار کودک صحبت کنید

هنگامی که والدین و معلمان درباره مشکلات کودکان صحبت می کنند، اغلب از واژه ها و اصطلاحاتی استفاده می کنند که رفتار کودک را توضیح می دهد نه مشکل واقعی که او دارد.

برای مثال، یک معلم ممکن است بگوید این کودک با دیگران ” همدلی ” نمی کند . همدل نبودن، توصیف رفتارکودک نیست، بلکه یک توضیح روانشناختی است که می گوید کودک، چگونه رفتار می کند.

وقتی والدین یا معلمان، از توضیحات به جای توصیف رفتار کودک استفاده می کنند، بهتر است از آنها بپرسید کودک یا فرزند شما دقیقا چه کاری انجام می دهد؟

وقتی صحبت در اینباره است که کودک رفتاری که باید را انجام نمی دهد، بهتر است بپرسیم چه مهارتی را یاد بگیرد، آن کار را انجام می دهد؟

به این مکالمه توجه کنید:

پدر: پسرم دیگران را با رفتار خودخواهانه خود اذیت می کند .

مربی: او چه کاری انجام میده که شما فکر می کنید خود خواهه؟

پدر: یکی از کارهاش اینه که حرف دیگران را قطع می کنه . وقتی چیزی به ذهنش می رسه بدون اجازه، وسط حرف دیگران می پره و حرف خودش رو تحمیل می کنه

مربی: پس می خوایین بگین عادت بدش اینه که حرف دیگران رو قطع می کنه؟

پدر: بله، اما این فقط یکی از عادت های بد اونه.

مربی: متوجه هستم .اما به نظر من بهتره دنبال این نباشین که  همه ی عادت های بد اون رو یکدفعه تغییر  بدین، بهتره یک رفتارش رو انتخاب کنین بهش کمک کنین تا اون رو درست کنه.

والدین: بله ، منتطقیه

مربی: به نظر شما فرزندتون باید یاد بگیره تا وسط حرف دیگران نپره؟

والدین: اون باید یاد بگیرد صبور باشه تا شخص صحبتش تموم بشه

مربی: مهارتی که شما می خوایین اون یاد بگیره اینه که صبر کنه تا دیگری صحبتش تموم بشه ، این یک مهارت مهمه که بچه ها باید یاد بگیرن.

آیا ایده ای دارین که چه کاری انجام بده تا بتونه منتظر بمونه تا دیگری صحبتش تموم بشه ؟

پدر: اون می تونه با یکی از دستهاش دست دیگرش رو بگیره. این دقیقا همون کاریه که خودم موقع گوش دادن به مشتری ها انجام می دم .،وقتی که احساس می کنم می خوام بپرم وسط حرفشون.

مربی: پس این یک مهارته خوبه که پسر شما می تونه یاد بگیره ، درسته ؟

و…….

مهارت های کودکان را از برچسب های تشخیصی ، کشف کنید

این روزها رایج شده که متخصصین و برخی از افراد، نا آگاهانه، وقتی درباره مشکلات کودکان صحبت می کنند به آنها برچسب های پزشکی می زنند.

مثلا می گویند این بچه  ADHD  ( اختلال بیش فعالی با عدم تمرکز ) داره . او یکی  ODD  ( اختلال دفاعی مقابله ای ) داره،  یکی دیگه OCD ( اختلال وسواس ) یا  PBD  ( اختلال دو قطبی کودکان ) داره و ….

این برچسب ها فقط به ما این اطلاعات را می دهد که کودک چه مشکلی دارد، اما این اطلاعات فقط سر نخ هایی برای این است که ما بدانیم کودک چه مهارتی لازم دارد.

وقتی با والدین یا مربیان صحبت می کنیم و آنها، برچسب های تشخیصی به کودک می زنند از این نظر می تواند مفید باشد که بدانیم کدام مشکل کودک باعث این تشخیص شده .

برای مثال، ممکن است بپرسید : این اختلال چه مشکلی برای فرزند شما به وجود آورده ؟

یا شاید بهتر باشد که بپرسید: چه مشکلاتی در کودک شما باعث شده تا این تشخیص داده بشه ؟

به این نمونه گفتگو دقت کنید:

معلم: تحمل کردن جک خیلی سخته اون  ADHD  شدید داره

مربی: من می دونم که بچه های مبتلا به این اختلال با بچه های دیگه تفاوت دارن، جک چه مشکلی داره که این تشخیص رو در موردش دادن؟

معلم: می تونم بگم که اون خیلی زود به هر چیزی عکس العمل نشون می ده، صداش به طور خاصی بلنده، خیلی پر جنب و جوشه ، براش سخته که پشت میزش بشینه ، اغلب در کلاس از هر چیزی تعجب می کنه

مربی: در مورد جک، ADHD  به این معنیه که او به طور مبهم رفتار می کنه، با صدای بلند حرف می زنه و بیش از حد، حرکت می کنه؟

معلم: بله، من فکر می کنم این یک توضیح دقیق از وضعیت جک باشه.

مشکل :    رفتار عجولانه     صدای بلند       بیش فعالی

مربی: بیایین این سه  تا مشکل رو به مهارت هایی تبدیل کنیم که جک نیاز داره اونا رو یاد بگیره

چه موقعیت هایی برای جک مشکله که متعادل رفتار کنه؟

 

در چه شرایطی، او به طور مبهم رفتار می کند؟

معلم: انتظار کشیدن برای او غیر ممکنه . اون همیشه باید نفر اول باشه و دیگران اصلا براش مهم نیستن.

مربی: پس می تونیم بگیم یکی از مهارت های مهمی که اون باید یاد بگیره اینه که بتونه به نوبت بیاسته و صبر کنه؟

مشکل                                                       مهارت

رفتار عجولانه                                            بیاستد تا نوبتش بشود

صدای بلند

بیش فعالی

به این ترتیب، با کمک چند سوال مفید، برچسب تشخیصی را می توان به لیستی از مشکلات تقسیم کرده و  سپس آنها را به لیستی از مهارت هایی که کودک نیاز دارد یاد بگیرد، تبدیل کرد.

 

توضیحی از مترجم : ارادت من به دکتر بن فورمن و روش جالب و مدرن ایشان در حل مشکلات کودکان، بعد از شرکت در کارگاه تخصصی ایشان که با موضوع “تربیت مربی با رویکرد راه حل محور” در تهران برگزار شد ، دو چندان گردید.

آنقدر مطالب و آموزه های ایشان برای من جالب و کاربردی بود که دوست داشتم این دانسته ها را با شما که دوست دارید مربی، مشاور و یک همراه خوب برای کودکان باشید به اشتراک بگذارم.

و دیدم چه بیانی کامل تر و جامع تر از کلام خود دکتر.

به همین دلیل تصمیم گرفتم تا یکی از مقالات ایشان را برای شما ترجمه کنم. چون این مقاله بسیار طولانی می باشد در چند بخش، ارایه خواهد شد.

نویسنده : #دکتر_بن_فورمن

مترجم و ویراستار: #فریبا_اباذری

How to convert children’s problems into skills they can learn